زنان و مشکلات مدل کار ترکیبی
مدل کار ترکیبی یا Hybrid work حتی پیش از شروع همه‌گیری کرونا، موردعلاقه بیشتر کارکنان سازمان‌ها بوده است. زیرا این مدل کارکردن با ترکیب کار در دفتر و کار از راه دور، استقلال بیشتری برای کارمندان فراهم می‌کند و افراد می‌توانند تعادل بیشتری بین کار و زندگی خود ایجاد کنند. اما همین مدل کار ترکیبی با وجود تمام مزایایی که دارد، باعث ایجاد مشکلاتی برای کارمندان زن می‌شود.
انواع کار ترکیبی و اهمیت دسته‌بندی آن
ابتدا می‌خواهیم به بیان مفهوم کلی کار ترکیبی و انواع آن به بپردازیم. مدل کار ترکیبی را می‌توانیم به دو صورت کاملاً متفاوت “هیبرید انعطاف‌پذیر” و “هیبرید ثابت” دسته‌بندی کنیم.
در مدل ترکیبی یا هیبرید منعطف، کارکنان می‌توانند کارهای خود را گاهی در محل کار و گاهی از منزل انجام بدهند و فراخور نیاز و انرژی، یکی از مکان‌ها را برای کارکردن انتخاب کنند. اما در مدل ترکیبی ثابت، برخی از کارمندان همیشه داخل دفتر هستند و برخی دیگر همیشه از راه دور به انجام وظایف خود می‌پردازند.
دسته‌بندی و تمایز این دو مدل کار ترکیبی ازاین‌جهت اهمیت دارد که در مدل هیبرید منعطف می‌توان تا حدود خوبی نسبت به اوضاع زنان کارمند خوش‌بین با‌شیم. اما زمانی که کار به‌صورت ثابت دورکاری باشد، مشکلات مضاعفی سر راه آنها قرار می‌گیرد. اینجاست که مدیران سازمان باید کاملاً آگاهانه و هوشیار با مسائل پشت پرده برخورد کنند.
ضرر و زیان مضاعف برای زنان
تاکنون تحقیقات گسترده‌ای در زمینه محرومیت زنان در محل کار انجام شده و این واقعیت که آنها در محل کار نسبت به مردان محروم‌تر و مهجورتر هستند بر کسی پوشیده نمی‌باشد. در سیستم کاری ترکیبی (Hybrid Work) نیز فارغ از جنسیت، توازن قدرت به طور خودبه‌خود میان افرادی که همیشه در محل کار حضور دارند و افرادی که دورکار هستند به هم می‌ریزد.
حال ترکیب این دو موقعیت، یعنی زنان و مدل کار ترکیبی ثابت باعث می‌شود که این عدم توازن قدرت بیش‌ازپیش بر دوش کارکنان زن سازمان‌ها سنگینی کند. این ضرر و زیان مضاعف برای زنان در سه زمینه بیشتر به چشم می‌آید.
-
دسترسی به مشاوره و حمایت مالی
طبق مطالعات و تحقیقات انجام شده، روابط بین کارکنان با مربیان، نقش بسزایی در پیشرفت کاری افراد دارد.
زنان در حالت کار حضوری نیز در ایجاد شبکه‌های حامی مشکلات فراوانی دارند و اکنون این دور بودن از محیط کار در مدل کار ترکیبی، باعث دوچندان شدن این مشکلات می‌شود. زیرا نه‌تنها فرصتی برای دیده‌شدن توسط مدیران برای آنها وجود ندارد، بلکه زمان کوتاه ناهار نیز برای صحبت‌کردن، گسترش روابط غیررسمی و مشاوره گرفتن را از دست می‌دهند.
-
پیش‌داوری‌های مربوط به تعهد زنان در کار
از دیگر مشکلات زنان در محل کار، پیش‌داوری‌های افراد در مورد میزان کارکرد و تعهد آنها نسبت به کار می‌باشد. این فشارها و قضاوت‌ها به‌خصوص بر روی کارمندان زنی که مادر نیز هستند بسیار بیشتر و سنگین‌تر می‌شود.
حال، ازآنجایی‌که در سیستم ترکیبی ثابت و دورکاری حتی نمی‌توان کارکردن و سخت‌کوشی افراد را از نزدیک مشاهده کرد، قضاوت‌ها و پیش‌داوری‌ها بیش‌ازپیش افزایش پیدا می‌کند و همین موضوع فشار و اضطراب مضاعفی برای زنان ایجاد می‌کند.
-
نیاز به صحبت‌کردن و شنیده‌شدن
به‌طورکلی صحبت‌کردن با مدیران برای کارکنان زن دشوارتر از مردان می‌باشد، به‌خصوص اگر محیط کار بیشتر مردسالارانه باشد. در چنین محیط‌هایی احتمال این‌که صحبت‌های آنها جدی گرفته شود بسیار کم می‌باشد. (حداقل بیم آن همیشه وجود دارد.)
همچنین طبق نظرسنجی‌های انجام شده و فارغ از جنسیت، صحبت‌کردن در جلسات آنلاین بسیار دشوارتر از حالت حضوری است. به‌خصوص اگر بخشی از کارکنان در دفتر و به‌صورت حضوری و برخی دیگر به‌صورت آنلاین در جلسه حضور داشته باشند. در چنین شرایطی امکان نظر دادن افراد دورکار در لحظه مناسب بسیار دشوار می‌شود و احتمال شنیده نشدن آنها بسیار زیادتر است.
زمانی که این دو موقعیت در کنار هم قرار می‌گیرند، یکدیگر را تشدید کرده و اثرات اضطرابی شدیدتری بر روی کارمندان زن دورکار می‌گذارد. زیرا بیش از بیش حس نادیده‌گرفته‌شدن به آنها داده می‌شود.
شناخت خطرات پیشرو
همان‌طور که گفته شد، احتمال خطر مضاعف در یک سیستم هیبریدی ثابت، به طور واضح و مبرهن بسیار بیشتر و شدیدتر از یک سیستم هیبریدی منعطف می‌باشد. زیرا زنان در این سیستم به‌ندرت می‌توانند با همکاران خود وقت بگذرانند و دیده و شنیده شوند.
بااین‌حال و با وجود این معضلات و مشکلات، ممکن است برخی از زنان باتوجه‌به اهداف و آینده شغلی خود به سیستم دورکاری روی بیاورند. به عبارتی ممکن است از برخی از این مشکلات بی‌اطلاع باشند.
درهرصورت، چیزی که واضح است این امر است که این مشکلات به‌طورقطع وجود دارند و رهبران باید خطرات احتمالی که بر سر راه پیشرفت شغلی زنان دورکار وجود دارد را به حداقل برسانند. اما چگونه؟
تقسیم مسئولیت‌ها
خوشبختانه در زمینه کاهش خطرات سیستم ترکیبی ثابت برای زنان راه حلی وجود دارد.
قدم اول این است که زنان خودشان نسبت به این خطرات و تبعیض‌ها آگاه باشند و در مسیر رسیدگی و حل آنها گام بردارند. یعنی باید به‌صورت فعال و پویا از مدیران و رهبران بخواهند که به آنها و نیازهایشان اهمیت داده و در پیگیری آن نیز کوشا باشند.
درعین‌حال بسیار مهم است که این وظیفه فقط بر دوش زنان گذاشته نشود و همکاران حضوری نیز در این مسیر آنها را یاری کنند. به این صورت که هم به صحبت‌ها و نظرات همکاران دورکار خود بادقت گوش بدهند و هم زمینه‌هایی برای دیده‌شدن بیشتر آنها توسط مدیران فراهم کنند.
وظیفه رهبران و مدیران سازمان‌ها نیز این است که با تمام تلاش به ایجاد و حفظ تعادل بین کارکنان دورکار و حضوری بپردازند. در این مسیر نیز مدیران باید با هوشیاری و دقت زیاد به تشخیص تبعیض‌ها و نابرابری‌های موجود در سیستم پرداخته و سعی در رفع و حل آنها داشته باشند.
سخن پایانی
مدیران ارشد سازمان‌ها باید به این نکته توجه و دقت کافی داشته باشند که با تعیین هر نوع سیستم کاری باید به عواقب و خطرات احتمالی آن نیز توجه داشته و سیاست‌ها و شیوه‌های اداره سازمان را در راستای یکسان‌سازی شرایط و زمین‌بازی برای همه چیده و پیش ببرند.
فراموش نکنیم که حس هم‌سطح بودن و در یک زمین‌بازی، حس مهمی است که به کارکنان انرژی می‌دهد و آنها را روبه‌جلو سوق می‌دهد!
